مکان مجازی2

در یادداشت قبلی، برای شناخت بیشتر فضای مجازی، از مفهوم «مکان مجازی» شروع کردیم و از تفاوت معنای «فضا» و «مکان» گفتیم. همچنین به این مطلب اشاره کردیم که با وجود این‌که مفهوم فضا برای دنیای مجازی مناسب‌تر است، اما مفهومی به نام «مکان مجازی» شکل گرفته است که ویژگی‌های آن با مفهوم «مکان فیزیکی» تفاوت‌هایی دارد. در این یادداشت تلاش داریم تا برخی از ویژگی‌های این مفهوم را تبیین کنیم.

برای تبیین مفهوم «مکان» مخصوصا در فضای مجازی باید دقت بیشتری را در ویژگی‌های حضور انسان‌ها در فضای مجازی نشان داد. ما انسان‌ها در فضای فیزیکی دارای جسم هستیم که ابعادی دارد و لزوما در یک بعد مکانی خاص قرار می‌گیرد. اما در فضای مجازی، انسان دارای جسم نیست. با وجود این، حضور فرد در فضای مجازی  با ابزارهایی که برخط یا غیربرخط بودن افراد را نشان می‌دهد، مشخص می‌شود. در واقع مفهوم برخط بودن در فضای مجازی همان حضور فرد در اینترنت را می‌رساند.

در فضای مجازی فرض بر این است که افراد نامرئی هستند، اما آن‌ها می‌توانند گاهی اوقات حضور خود را اعلام دارند. به طور مثال در شبکه‌های اجتماعی یا مسنجرها افراد می‌توانند اعلام حضور نمایند و یا اگر خواستند نامرئی (invisible) بمانند. البته برخی اوقات از اثری که در فضای مجازی از حضور افراد برجا می‌ماند می‌توان برخط بودن آنها را تشخیص داد. تجسم کنید در خیابان افرادی نامرئی وجود دارند که به طور مثال روزنامه دستشان گرفتند یا رد پایشان بر جا می‌ماند. شما از این علائم به حضور افراد پی می‌برید. در فضای مجازی هم همین‌طور است. وقتی کسی مطلبی را بارگذاری می‌کند، نظری می‌دهد یا ایمیلی ارسال می‌کند، شما با دیدن آن می‌توانید از برخط بودن وی مطلع شوید.

جسم‌زدایی افراد در فضای مجازی باعث شده که افراد در فضای مجازی بتوانند هم‌زمان در چندین مکان مجازی حضور بیابند. در یک زمان معین می‌توان در مکان های مختلف بود و در هر مکان کاری را انجام داد.

می‌توان در این فضا محدودیت بودن در یک جغرافیای خاص را برای انجام یک کار خاص را نداشته باشیم و به طور دل‌خواه مکان‌مان را تغییر دهیم که بهترین شاهد ما بر این مدعا آموزش‌های مجازی است که به طرز ایده‌آلی بی‌مکان بودن این فضا را نشان می‌دهد.

پس چه از نظر کوچک شدن مکان‌های خدماتی و چه از نظر راحتی در انتخاب مکان برای انجام کار ما به مرز آرزوهای دیرین بشر چون قالیچه پرنده نزدیک شده‌ایم.

مکان مفهوم خود را تغییر داده و اکنون یک محدودیت نیست. به طور مثال یک فرد می‌تواند هم در شبکه اجتماعی حضور داشته باشد، هم در مسنجر برخط باشد، هم مطالب چندین سایت روی مرورگرش وجود داشته باشد و... اما این‌طور نیست که حضور وی در همه این مکان‌ها به صورت 100% باشد.

حضور در فضای مجازی برعکس فضای مجازی حالت طیفی دارد. یعنی این‌طور نیست که یک نفر یا در یک مکان 100% وجود دارد یا کلا وجود ندارد. به طور مثال یک فرد ممکن است 5% در یک سایت 70% در شبکه اجتماعی و 25% در یک سایت دیگر باشد. اما این را باید دانست که به دلایل روان‌شناختی انسان نمی‌تواند به چندین مکان متمایز و متعدد هم‌زمان باشد و برای مغز آدمی محدودیت وجود دارد. لذا همیشه یک مکان اصلی وجود دارد که تمرکز کاربر بر آن است.

بسیاری از شرکت‌ها و سایت‌ها به دنبال این هستند که با در اختیار قرار دادن ابزارها و امکانات و یا جلب توجه تبلیغاتی و غیرتبلیغاتی تمرکز کاربر را به سمت خود منعطف کنند و خود را مکان اصلی تمرکز وی قرار دهند. لذا سعی می‌کنند با هر شگردی کاربر را وارد سایت خود کنند و وقتی او در دام افتاد قسمت‌های مختلف فعالیت خود را به او عرضه نمایند.

در یادداشت بعدی، ان‌شاء الله به مفهوم «خانه‌های مجازی» که نوعی از مکان مجازی محسوب می‌شوند، خواهیم پرداخت.